منظور از ساز قانون چيست؟فرق ساز قانون با سنتور چيست؟
سازقانون ،يك ساز زهي است كه به صورت انفرادي يا غالباً به عنوان بخشي از يك گروه در بيشتر خاورميانه اجرا مي شود ، آفريقاي شمالي ، آفريقاي غربي ، آسياي ميانه و مناطق جنوب شرقي اروپا. اين نام از كلمه عربي qanun گرفته شده است ، به معني "قاعده ، قانون ، هنجار ، اصل" ، كه از كلمه يونان باستان و ابزار موسيقي (قاعده) گرفته شده است ، كه در لاتين كانون ناميده مي شود (با اروپايي اشتباه نشود سبك موسيقي و آهنگسازي چند صدايي با همين نام شناخته مي شود). موسيقي هاي سنتي و كلاسيك اجرا شده بر روي قانون است. اين قانون ريشه خود را به يك ساز آشوري زهي از امپراتوري آشور قديم ، به ويژه از قرن نوزدهم قبل از ميلاد در بين النهرين مي رساند. اين ساز روي جعبه اي از عاج فيل كه در پيمان قديمي آشور نمرود (نام قديمي: كاله) پيدا شده بود ، حك شده است كه در حدود 35 كيلومتري شهر موصل در عراق واقع شده است. اين ساز نوعي گودال بزرگ با صفحه تخته نازك ذوزنقه اي است كه به دليل صداي ملودراماتيك منحصر به فرد خود مشهور است.
تاريخچه ساز قانون
عده‌اي معتقدند كه مخترع اين ساز فارابي است و برخي ديگر مي‌گويند منشاء آن خراسان بوده و در قرن سيزدهم (ميلادي) در موصل پيدا شده، هر چند دليل و منطقي بر اين ادعا ها نيست. در تحقيقاتي كه انجام شده در فرهنگ كلاسيك شرق، ردي از سازهاي خانواده ستار پيدا نشده و سرمنشاء قانون نيز همانند سازهاي ديگري كه تاريخچه مبهمي دارند تاريك مانده است.آنچه بيشتر محتمل مي‌رسد اينكه قانون از سرزمينهاي شرق نزديك به كشورهاي اروپايي رسيده و با تغييراتي در آن ,بزرگترين ساز كلاويه‌دار سيمي را ساخته و پرداخته‌اند.
قانون يك ساز است متعلق به خانوادهٔ قديمي ستار (Cythare)، كه در سده‌هاي ميانه تحت عنوان Canon يا miocanon به اروپا برده شد. اين ساز داراي يك جعبهٔ چوبي به شكل ذوزنقه‌است كه به وسيلهٔ دو انگشت سبابه و دو مضراب (كه ميان حلقه‌اي كه به انگشت كرده‌اند و خود انگشت قرار مي‌گيرند) نواخته ميشود.
ساز قانون و اجزاي آن
- جعبهٔ ذوزنقه شكل ساخته شده از چوب
- پرده گردان: كليدهاي كوچك و متحرك كه در سمت چپ ساز بعد از شيطانك نصب شده و باعث تغيير صدا ميشود.
- شيطانك
- محل گرهِ سيمها
- سيمها (هر سه سيم با يكديگر همصدا كوك مي‌شوند).
- گوشي
- خرك
- پايهٔ خرك
- شبكه‌هاي صوتي
- صفحهٔ رو
- صفحهٔ زير
- ضلع كوچك
- ضلع بزرگ
- پوست
- حلقه‌هاي مضراب
- مضراب
- كليد كوك
شكل ظاهري ساز قانون
سازي سه گوش، بيرون ساعد، با سطحي مجرد تنها، داراي هفتاد و دو وتر آن يك كوك مي‌گرفته با تاري از ابريشم و گاه از روده و گاه از مفتول سيم اشارت رفته‌است كه همانند چنگ نواخته مي‌شده‌است. قانون از سازهايي است كه از كهن در موسيقي ايراني به كار مي‌رفته و توانايي بيان گوشه‌هاي موسيقي ايراني را دارد؛ اما سالهاست كه در كشور ما ناشناخته است و استفاده چنداني از آن نميشود. وليكن در سرزمين هاي اطراف از آن سالهاست كه به عنوان يك ساز خوش صدا استفاده ونواخته ميشود. كمابيش از نيم قرن پيش تا كنون، موسيقي‌دانان ايراني به اجراي اين ساز روي آورده‌اند.
سيم‌هاي ساز، به تعداد ۷۲=۳×۲۴، به فواصل دياتونيك كوك مي‌شوند، براي تأمين تغييرهاي كوچك كافي است جهت «كليد»هاي كوچكي را كه براي هر صدا پس از گوشي كوك تعبيه شده، تغيير دهيم.
از لحاظ دسته‌بندي سازها قانون جزء سازهاي زهي مضرابي (ذوات الاوتار مطلق) است و تعداد سيم‌هاي آن در مجموع، از ۶۳ تا ۸۴ متغير، م و قانون معمول در تركيه داراي ۷۲ سيم است. سيمها از رودهٔ گوسفند يا نوعي نايلون ساخته شده، كه به دور گوشيهايي كه وضع ستوني دارند، پيچيده مي‌شوند. وسيلهٔ نواختن، مضرابي است كه توسط انگشتانه به انگشت سبابه مي‌كنند. هر سه سيم قانون هم صدا كوك شده و يك صوت از آن‌ها بر مي‌آيد، از اين رو از قانون ۷۲ سيمي، تنها ميتوان ۲۴ صوت به دست آورد. قانون مصري ۷۸ سيمي و ۲۶ صوتي است.
سطح فوقاني قانون متشكل از پوششي چوبي، به شكل ذوزنقه‌است كه سمنت راست نوازنده، قسمتي كم و بيش باريك آزاد است كه به پنج خانهٔ چهار گوش (طي ارتفاع ساز) تقسيم شده، روي آن پوست مي‌كشند. ضلع سمت راست (به طول تقريبي ۴۰ سانتيمتر) قائم به هر دو مبلغ موازي پيش گفته‌است و ضلع سمت چپ اضلاع موازي را به‌طور مورب قطع ميكند. گاه چهار تكهٔ جداگانه يا يك تكه، روي پوست خرك نصب ميشود كه به پنج پايه در زير پوست تكيه ميكند. در طرف چپ نوازنده ۲۶ گوشي سه تايي به‌طور عمودي، و ۱۵۶ كليد تغيير دهندهٔ كوچك مسي، يا از فلزي ديگر، قرار دارند به اين ترتيب، بر روي هر سه سيم هم صدا، ۱۶ كليد، در محلي كه سيمها به گوشي‌ها مي‌رسند، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. با اين كليدها صداي ساز در هر سه سيم جداگانه، اندكي به دلخواه زير و بم ميشود، اما تنظيم كوك به وسيلهٔ گوشي‌ها صورت مي‌گيرد. هر گاه نوازنده بخواهد در مقامي ديگر بنوازد، با دست چپ كليدها را بالا يا پايين مي‌برد و در همين حال با دست راست روي سيمها مي‌نوازد.
نواختن ساز قانون
براي نواختن قانون، آن را روي ميزي قرار داده كه به سمت نوازنده كمي شيب داشته باشد و با وضع نشستن متناسب باشد قرار داده، نوازنده مقابل آن مي‌نشيند به‌طوري‌كه قاعدهٔ بلند جعبه (كه سيم‌هاي ضخيم دارد) در پايين و نزديك به نوازنده قرار گيرد. ميز از صندلي نوازنده كمي بلندتر (و بهتر است زير آن خالي) باشد، به‌طوري‌كه در حالت نوازندگي اعضاء بدن به شكل زير قرار گيرد:
ساعد با بازو بايد در يك زاويه باشند و پشت فرد نوازنده نبايد خم باشد بايد صاف نشسته و آرنج ها بيرون از بدن قرار نگيرند.دست‌ها روي سيمها تكيه نكند.هر دو دست از شانه‌ها در حالت نواختن آزاد باشد. (به دست فشاري وارد نشود) گاه ممكن است بنا به ضرورت مجبور به قرار دادن قانون بر روي پا باشيم. در اين شرايط يك پا را بر روي پاي ديگر انداخته و ساز را روي پا قرار مي‌دهيم. حتي ميتوان روي زمين (به اصطلاح عاميانه چهار زانو) نشست و ساز را روي پاها قرار داد.
ساز قانون و سنتورچه تفاوتي دارند؟
ساز قانون بر عكس سنتور انعكاس صدا ندارد واين يكي از مزيت هاي اين ساز است زيرا صداي اين سازها به تنهايي هم در اركسترا ميتوانند صداي جذابي داشته باشند. از نوازندگان صاحب نام اين ساز بايد از دو نوازنده شيرازي به نام هاي رحيم قانوني و جلال قانوني ياد كرد. مرحوم مهدي مفتاح هم از ديگر نوازندگان مشهور ساز قانون مي باشد.
ساز قانون در كشورهاي مختلف
ساز قانون در كشورهاي مختلف (مانند مصر، تركيه، ارمنستان و شوروي، ايران و…) به اندازه‌ها و با وسعت‌هاي متفاوت ساخته شده‌است و بدين جهت تعيين يك وسعت واحد براي ساز قانون مقدور نيست.
قانون‌هاي (مصري) ۲۶ صدايي
قانون‌هاي (تركيه) ۲۴ و ۲۵ صدايي
قانون‌هاي (ارمني) ۲۲ صدايي
قانون‌هاي (ايراني) ۲۷ صدايي
چكيده
در اين مقاله ما قصد داريم تا شما را با ساز قانون و نحوه نواختن آن آشنا كنيم .نحوه نشستن درپشت اين ساز نيز متفاوت است و بايد رعايت شود .اين سازسالهاست كه در ايران نواخته نميشود ولي ميتوان آن را در كشورهاي ديگر ديد و شنيد.اين ساز به تنهايي ميتواند به عنوان تك ساز نواخته شود و صداي رسا و دلنشيني دارد كه هر شنونده اي به خودش جذب ميكند.
اگر اطلاعات بيشتري در مورد اين ساز داريد خوشحال ميشويم كه با ما در ميان بگذاريد.
- ۱۹ بازديد
- ۰ نظر