سازهاي زهي چه سازهايي هستند؟+ سازهاي زهي و انواع آن.

ساز زهي چيست؟ و چند مدل ساز زهي داريم؟آيا سازهاي زهي سازهاي سختي  براي نواختن هستند؟

سازهاي زهي ، سازهاي زهي يا آكوردوفون سازهايي هستند كه هنگام اجراي نوازنده يا به نوعي نواختن تارها ، از سيم هاي لرزاننده صدا توليد مي كنند.

نوازندگان برخي از سازهاي زهي را با كشيدن سيمها با انگشتان خود يا يك مضراب مي نوازند - و برخي ديگر با ضربه زدن به سيمها با چكش سبك چوبي يا مالش سيمها با كمان. در برخي از سازهاي صفحه كليد ، مانند نوازنده چنگ ، نوازنده كليدي را فشار مي دهد كه سيم را مي بندد. ساير سازهاي موسيقي با زدن سيم مانند پيانو صدا ايجاد مي كنند.

همه سازهاي زهي آرشه اي را مي توان با انگشتان نيز برداشت ، روشي به نام "pizzicato". طيف گسترده اي از تكنيك ها براي به صدا درآوردن نت هاي گيتار الكتريك ، از جمله كندن با ناخن هاي انگشت يا مضراب ، ضرب و شتم و حتي "ضربه زدن" روي صفحه انگشت و استفاده از بازخورد از يك تقويت كننده گيتار بلند و تحريف شده براي توليد صداي پايدار استفاده مي شود. بعضي از سازهاي زهي عمدتا كنده مي شوند ، مانند چنگ و باس الكتريكي. در طرح طبقه بندي آلات موسيقي هورنبوستل-ساكس ، كه در ارگان شناسي استفاده مي شود ، سازهاي زهي chordophones ناميده مي شوند. نمونه هاي ديگر شامل سيتار ، ريباب ، بانجو ، ماندولين ، گوزن و بوزوكي است.

در بيشتر سازهاي زهي ، ارتعاشات به بدنه ساز منتقل مي شوند ، كه اغلب نوعي منطقه توخالي يا محصور را در خود جاي داده است. بدنه ساز نيز همراه با هواي داخل آن مرتعش مي شود. ارتعاش بدنه ساز و توخالي يا محفظه محصور باعث مي شود ارتعاش سيم براي مجري و مخاطب بيشتر شنيده شود. بدنه اكثر سازهاي زهي توخالي است. برخي از آنها - مانند گيتار الكتريك و ساير سازهاي متكي به تقويت الكترونيكي - ممكن است بدنه اي جامد داشته باشند.

انواع سازهاي زهي: 

• ·         سازهاي زهي – زخمه اي

زخمه اي يا زهي مضرابي كه ارتعاش سيم توسط زخمه زدن با انگشت يا مضراب است. در موسيقي ايراني تار، سه تار و تنبور و در موسيقي غربي گيتار، هارپ، ماندولين، كلاون و بانجو را مي توان نام برد.

• ·         سازهاي زهي – آرشه اي

آرشه به معني كمان است كه در ساختمان اين سازها سيم به كار رفته و آن را با آرشه مي نوازند. در موسيقي ايراني، كمانچه و قيچك و در موسيقي غربي  ويولن، ويولا، ويولنسل وكنترباس از اين نوع ساز هستند.

• ·         سازهاي زهي- كوبه اي

صدا در اين سازه كوبه اي ا با كوبيدن وسيله اي چكش مانند روي سيم ايجاد مي شود.  سنتور، پيانو و زيلوفون از جمله سازهاي كوبه اي هستند.

سازهاي زهي- زخمه اي و انواع آن

 سازتار:

كاسه طنين اين ساز دو قسمتي و شامل كاسه و نقاره است و از جمله سازهاي اصيل موسيقي ايران است. تار ايراني را به صورت نشسته روي پا قرار مي دهند به طوري كه دسته تار سمت چپ و كاسه طنيني سمت راست باشد. نوازنده با حركت انگشتان دست چپ روي دستان هايي كه در طول دسته قرار دارد و مضرابي كه در دست راست است به سيم ها زخمه مي زند. تار از ساز هاي پرطرفداري است كه افراد زيادي علاقه به نواختن آن دارند.

سازسه تار:

يكي از سازهاي زهي زخمه اي است كه شكل ظاهري آن مانند تار است. با اين تفاوت كه شكم آن يك قسمتي، گلابي شكل و كوچكتر است، سطح رويي كاسه سه تار نيز چوبي است؛ سه تار امروزي چهار سيم دارد. خرك سه تار كوتاهتر از خرك تار بوده و دسته آن نيز از دسته تار نازكتر است. سه تار فاقد «جعبه گوشي» است و گوشي هاي چهارگانه آن، دو عدد در سطح جلويي انتهاي دسته (سرساز) و دوتاي ديگر درسطح جانبي چپ (درهنگام نواختن درسطح بالايي) كار گذاشته شده اند.

سازتنبور:

سازي است كه دسته‌اي بلند و كاسه‌اي گلابي شكل دارد و معمولاً از چوب توت ساخته مي‌شود. كاسه آن به دو صورت يك تكه (كاسه‌اي) كه از قديم مرسوم بوده و چند تكه‌اي (تركه‌اي يا چمني) است كه به تقليد از كاسه سه تار در دهه‌هاي اخير ساخته شده‌است. طول اين ساز در بين ۷۰ تا ۸۰ سانتيمتر و داراي سه سيم است، يكي واخوان و دو سيم اصلي. در زمان قديم به گفته فارابي از يك يا دو سيم اصلي استفاده مي‌شده‌است كه اكنون به صورت سه سيم معمول است. اين ساز داراي چهارده پرده (دستان) و فاقد ربع پرده مي‌باشد. در نواختن آن دو نوع كوك رايج است. ابتدا كوك هفت دستان (برز) و ديگري كوك پنج دستان (ته رز) كه نوازندگان امروزي بيشتر از كوك سيم اصلي دو(C) و سيم واخوان سل(G)استفاده مي‌كنند. تنبور را با چهار انگشت دست راست و بدون استفاده از مضراب مصنوعي مي‌نوازند و تكنيك‌هاي دست چپ آن شبيه ديگر سازهاي زهي دسته دار مانند تار و سه تار است و مضراب‌هاي اصلي آن عبارتند از انواع مضراب راست، چپ و شُر انواع مضراب ريز، گل‌ريز، غنچه، دوچپ (دوتك) .

سازگيتار:

سازگيتار نوعي ساز زهي است كه با پيك يا انگشت نواخته مي‌شود و از اين جهت كه سيم‌هاي آن در اثر ارتعاش توليد صدا مي‌كنند، به سازهاي گروه كوردوفون (به فرانسوي: Cordophones) يا زه‌صدا تعلق دارد. اين نوع گيتار شش سيم دارد و اين ساز علاوه بر داشتن قدمت تاريخي قابل توجه (چه از لحاظ ساختار آن و چه از لحاظ تكنيك‌هاي نوازندگي) توانسته‌است هم‌گام با تحولات موسيقي غرب پيشرفت چشمگيري داشته باشد؛ كه در نتيجه گونه‌هاي متفاوتي از آن به وجود آمده و هم‌اكنون جايگاه ويژه‌اي در موسيقي جهان دارد..

سازماندولين:

 ماندولين سازي است كوچك‌تر از گيتار داراي هشت سيم كه كوك هر جفت سيم مطابق با كوك ويولن است. وسعت صوتي ماندولين حدود دو و نيم اكتاو است و در نت خواني آن را با كليد سل مي‌نويسند.شكل ماندولين اشك مانند، دايره‌اي يا تخم‌مرغي است و سوراخ صداي آن مي‌تواند شبيه F يا دايره‌اي‌شكل باشد، دستهٔ آن پرده‌گذاري شده و قسمت پشتيِ آن يا مسطح يا دايره‌اي‌شكل است.

معمول‌ترين شكل كوك اين ساز همانند ويولن از بم به زير به صورت سُل-رِ-لا-مي است. اين ساز توانايي توليد صداهاي طولاني را كه از ويولن توليد مي‌شود ندارد، و اين مشكل به وسيلهٔ نواختن ترِمولو (همان تكنيكي كه در تار و سه‌تار به آن «ريز» گفته مي‌شود) براي نواختن آكوردها ونت‌هاي طولاني حل شده‌است.

سازكلاسن:

ساز كلاسن قبل از جايگزيني آن با پيانو از مهمترين سازهاي شستي دار زهي بود كه سيم هاي آن با مجموعه اي از مضراب ها، زخمه زده مي شوند.

سازهاي زهي – آرشه اي

سازهايي مانند ويلون، ويولا و ويلونسل از اين دسته هستند. اين دسته سازها عامل ايجاد صوت سيم يا زه هست و آرشه اي كه با كشيده شدن، سيم را مرتعش شده و توليد صوت مي‌كند. در اين دسته از سازها تكنيكي وجود دارد به نام پيتزيكاتو كه با انگشتان دست سيم مرتعش مي‌شود اما اين يكي از تكنيك‌هاي اين سازها است بنابرين در اين مورد شبيه به سازهاي زهي زخمه اي مي‌مانند.

سخن آخر

سازهاي زهي آن رده‌ از سازها هستند كه در آن‌ها صدا از لرزش زه يا تار يا سيم به وجودمي‌آيد. معمولاً با زخمه زدن يا ضربه زدن يا كشيدن آرشه بر روي اين زه‌ها صداي دلخواه از ساز درمي‌آيد. سازهاي زهي را به صورت‌هاي مختلف بخش‌بندي نموده‌اند. در كل يادگيري هر سازي علاقه خاص خودش را ميخواهد كه بسته به روحيات فرد متفاوت است.

اگر مايل هستيد ميتوانيد در صورت اطلاعات بيشتر در مورد سازها  ميتوانيد آنها را با ما به اشتراك بزاريد.